یکی از موضوعاتی که در سال های اخیر توجه فراوانی را در محافل علمی آموزش پزشکی کشور به خود جلب نموده، موضوع اعتباربخشی(Accreditation) است. بررسی برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران نیز بخوبی بیانگر توجه سیاستگزاران کلان کشور به اهمیت این امر در ارتقای کیفیت آموزش عالی می باشد. در چند سال اخیر، اقداماتی نیز در جهت استقرار ساختارهای اعتباربخشی در بخش هایی از آموزش پزشکی در دانشگا های علوم پزشکی کشور در جریان بوده است، اما بدون شک تحقق صحیح این مهم، جز با شناخت صحیح و جامع مفهوم اعتباربخشی، نقاط قوت و ضعف، مراحل استقرار ساختار متولی، و مراحل انجام اعتباربخشی، میسر نخواهد بود.
تاریخچه اعتباربخشی
در سال ۱۸۶۲، کنگره ایالات متحده آمریکا، قانون موسوم به قانون اهدای زمین را به تصویب رساند. به موجب این قانون، اراضی فدرال برای تأسیس دانشگاه های دولتی در اختیار دولت های ایالتی قرار گرفت. به تدریج، تردیدهایی در مورد کیفیت آموزش ارائه شده توسط این مؤسسات مطرح شد. در واقع اعتباربخشی برای پاسخگویی به این تردیدها پا به عرصه وجود گذاشت. از آنجا که آموزش عالی در ایالات متحده فاقد نظارت مرکزی است، اعتباربخشی در ابتدا به عنوان پاسخی به نیاز موجود برای نظارت غیردولتی همگنان بر کیفیت مؤسسات آموزشی و نیز تدوین استانداردهای منطقه ای و تخصصی برای حصول اطمینان از تأمین کیفیت مطلوب در این مؤسسات به وجود آمد.
هر چند اعتباربخشی در کشورهای آمریکای شمالی ریشه دارد، ولی با گسترش آن در سطح بین المللی، دچار تغییر و تحولات بسیاری نیز گردیده است. یکی از گسترده ترین فعالیت ها در زمینه گسترش اعتباربخشی در خارج از آمریکای شمالی، در سطح اروپا، بویژه در اروپای شرقی و میانه مشاهده می شود. در بسیاری از کشورهای اروپای غربی، تا مدت ها نیازی به استقرار ساختارهای اعتباربخشی حس نمی گردید .
زیرا در بسیاری از این کشورها، کیفیت معمولاً به عنوان انطباق با هدف تعیین شده تعریف می شد. این کشورها شاهد گسترش سریع آموزش عالی بوده اند که به خودی خود باعث بروز فشار فزاینده بر منابع عمومی، درصد بالای عدم اشتغال و خودمختاری بیشتر مؤسسات گردید. از آنجا که آموزش عالی در این کشورها عمدتاً دولتی- عمومی بود، نیازی به استقرار ساختارهای اعتباربخشی احساس نمی شد زیرا این اعتقاد وجود داشت که این مؤسسات- برنامه ها به صورت دوفاکتور مورد تأیید هستند. مؤسسات آموزش عالی در این کشورها برای صدور گواهی در رشته های خاص مجوز دریافت می کنند و این کار به عنوان نوعی اعتباربخشی تلقی میگردد.در اروپای شرقی و مرکزی، اوضاع بسیار متفاوت بود. پس از تخریب دیوار برلین، کشورهای این منطقه نیاز به تغییر در نظام آموزش عالی خود را احساس می کردند. اغلب این کشورها، استفاده از اعتباربخشی را برگزیدند که این امر باعث شد اعتباربخشی نه تنها به عنوان ابزاری قدرتمند در دست دولت ها برای شناسایی کیفیت، بلکه به عنوان ابزاری سیاسی و اقتصادی تبدیل شود.
مفهوم اعتبار بخشی
با جمع بندی تعاریفی که بطور کلاسیک برای اعتباربخشی ارائه شده است، اعتباربخشی عبارت است از اعطای مجوز یا تأیید صلاحیت یک واحد آموزشی که بر اساس قضاوت خبرگان حوزه مربوطه، ضوابط از پیش تعیین شده را رعایت کرده باشد.
بر اساس تعریف ارائه شده توسط شورای اعتباربخشی آموزش عالی (Council on Higher Education Accreditation) در ایالات متحده، اعتباربخشی فرایندی است مبتنی بر خودارزیابی و ارزیابی همگنان، برای تضمین کیفیت مؤسسه یا دوره آموزشی دانشگاهی که با هدف ارتقای کیفیت، پاسخگویی و تعیین اینکه آیا مؤسسه یا برنامه مورد نظر، استانداردهای منتشر شده توسط سازمان اعتباربخشی مربوطه و نیز رسالت و اهداف خود را تأمین کرده یا خیر، طراحی شده است.
اعتباربخشی می تواند در مورد کلیت یک مؤسسه انجام پذیرد (Institutional accreditation) ، یا فقط در برگیرنده دوره های آموزشی تحت پوشش موسسه باشد (Specialized accreditation). در صورتی که واحد مورد ارزشیابی در نظام اعتباربخشی، کلیت یک مؤسسه باشد، کیفیت سازمان و فعالیت های آن مؤسسه شامل امور اداری، بودجه، سایر منابع و امکانات، امور پژوهشی، امکانات آموزشی و مکانیسم های تضمین کیفیت در آن مؤسسه مورد ارزشیابی قرار می گیرد. اما اگر واحد مورد ارزشیابی در نظام اعتباربخشی، دوره آموزشی باشد، در آن صورت، کیفیت دوره در یک حوزه مشخص مورد ارزشیابی قرار می گیرد. برای مثال، در شاخه پزشکی، اعتباربخشی دوره های آموزشی مشخص می کند که آیا دانشکده پزشکی استانداردهای ملی در زمینه سازمان، عملکرد و کارآیی دوره آموزشی پزشکی عمومی و یا دوره آموزشی هر یک از رشته های تخصصی را رعایت کرده است یا خیر؟
هر چند اعتباربخشی برنامه و مؤسسه، در بسیاری جهات دارای اصول مشترکی هستند، ولی به منظور سهولت، در ادامه مفهوم اعتبار بخشی، در اینجا عمدتاً به اعتباربخشی سازمانی(Institutional accreditation) اشاره شده است.
اعتباربخشی به عنوان یک سیستم ارزشیابی سازمانی(Orginazation evaluation) دارای عناصر اصلی زیر می باشد:
۱) سازمانی که متولی انجام ارزشیابی های ادواری می باشد.
۲) استانداردها و احتمالاً ابزارهای مدون و مکتوبی که برای انجام ارزشیابی ها به کار می روند.
۳) برنامه زمانی از قبل تعیین شده به عنوان مثال هر چهار یا پنج سال یک باربرای انجام ارزشیابی ها.
۴) استفاده از نظرات خبرگان متعدد، به منظور قضاوت در مورد کیفیت واحد مورد ارزشیابی.
۵) تأثیر بر وضعیت واحد مورد ارزشیابی بر اساس نتایج حاصل از ارزشیابی انجام شده.
با جمع بندی موارد فوق می توان گفت: اعتباربخشی فرایندی است که در جریان آن، یک سازمان مشخص با استفاده از نظر مجموعه ای از خبرگان یک حوزه تخصصی، بر اساس استانداردهای مدون و از پیش تعیین شده، نسبت به انجام ارزشیابی های ادواری منظم واحدهای آموزشی در حوزه مورد نظر اقدام نموده و در مورد اعطای صلاحیت آموزشی به آنها تصمیم گیری می نماید. هر چند در ابتدا، اعتباربخشی منحصراً در حوزه آموزش انجام می گرفت، در حال حاضر، اعتباربخشی علاوه بر آموزش، حوزه های دیگری نظیر پژوهش و سازمان ارائه خدمات را نیز در برمی گیرد.
اگرچه اکثر ساختارهای اعتباربخشی بطور سنتی عمدتاً بر کافی بودن امکانات، صلاحیت های کارکنان و مناسب بودن فرایندها متمرکزبوده اند، در حال حاضر، برخی از آنها در حال بازنگری در ضوابط و روش های خود برای تکیه بیشتر بر پیامد(Outcome) و بخصوصارتباط درونداد(Input) و فرایند(process) با پیامد هستند. در این زمینه، بسیاری از ساختارهای اعتباربخشی تلاش می کنند تااستانداردهایی در ارتباط با پیامد نظیر درصد دانش آموختگان، درصد یافتن شغل توسط دانش آموختگان، درصد انصراف دهندگان، و نسبت هزینه های آموزشی به درآمد دانش آموختگان را در مجموعه استانداردهای خود بگنجانند.
اهمیت اعتباربخشی
اهمیت توجه به ارتقای کیفیت، آن گاه بیش از پیش مشخص می شود که توجه داشته باشیم بر اساس گزارش فدراسیون جهانی آموزش پزشکی(World Federation for Medical Education WFME) طی دو دهه گذشته در سراسر جهان، شاهد گسترش بی رویه آموزش پزشکی )حداقل در مقطع پزشکی عمومی( بوده ایم. عامل دیگری که بر شدت مشکلات می افزاید، افزایش تعداد واحدهای آموزشی غیر انتفاعی است که هدف اصلی آنها تربیت سهل و آسان دانش آموختگان می باشد. این واحدهای آموزشی، بخصوص برای متقاضیانی که به دلیل بنیه علمی ضعیف تر توانایی ورود به دانشکده های پزشکی جا افتاده را ندارند اما از طبقات مرفه اجتماعی برخاسته اند، بسیار جذاب هستند. علاوه بر تأثیری که این واحدهای آموزشی بر کیفیت آموزش پزشکی دارند، باعث اختلال در امر برنامه ریزی صحیح نیروی انسانی پزشکی نیز می شوند. این در حالی است که به دلیل افزایش سطح آگاهی جامعه، سطح انتظارات مردم از پزشکان رو به افزایش است.
نقاط قوت و ضعف اعتباربخشی
برای درک صحیح تر اهمیت اعتباربخشی، بهتر است اشاره کوتاهی به نقاط قوت آن داشته باشیم. با جمع بندی موارد ذکر شده در منابع مختلف، می توان به نکات زیر به عنوان عمده ترین نقاط قوت اعتباربخشی اشاره نمود:
۱) اطمینان بخشی به دولت، جامعه، مسؤولان اجرایی مؤسسات آموزشی، متخصصان، دانشگاهیان و آموزش گیرندگان در مورد کیفیت آموزش ارایه شده.
۲) بهبود کیفیت آموزشی از طریق تدوین شاخص ها و دستورالعمل های لازم برای ارزشیابی.
۳) تشویق مراکز آموزشی برای بهبود دایمی از طریق ارزشیابی های مداوم.
۴) ارائه مشاوره به مراکز آموزشی.
۵) حمایت از مراکز آموزشی در برابر فشارهایی که ممکن است کارآیی آموزشی آنها را مورد تهدید قرار دهد.
۶) جامعیت فرایند ارزشیابی که مانع از ساده انگاری در زمینه درک پیچیدگی فرایندهای آموزشی می گردد.
۷) فراهم کردن امکان جمع آوری سیستماتیک اطلاعات در مورد واحدهای مورد ارزشیابی.
۸) هزینه نسبتاً قابل قبول.
هرچند، در بالا نیز به آن اشاره گردید، یکی از مهم ترین فواید اعتباربخشی آن است که با تضمین کیفیت واحد مورد ارزشیابی باعثمی شود تا دولت، جامعه، مسؤولان اجرایی مؤسسات آموزشی و آموزش گیرندگان، از کیفیت آموزش و در نهایت کیفیتآموزش گیرندگان اطمینان حاصل نمایند، اما باید همیشه به خاطر داشته باشیم که ارزش اعتباربخشی به بُُعد بازرسی و نظارتی آنمحدود نمی شود، بلکه تجربه سیستم های اعتباربخشی بخوبی نشان دهنده این واقعیت است که فعالیت این ساختارها منجر به راه اندازی و تقویت فرایند ارزشیابی درونی در مؤسسات آموزشی، و در نتیجه یک تلاش درون زاد برای ارتقای کیفیت می گردد.
فرایند اعتبار بخشی
اولین قدم در راه انجام اعتباربخشی، تعریف استانداردهای مربوط به اجزای مجموعه ای است که به عنوان واحد مورد ارزشیابی تعیین شده است. استانداردهای اعتباربخشی دوره های آموزشی، دربرگیرنده استانداردهای مربوط به تعداد و مدارج علمی آموزش دهندگان، شرایط آموزش گیرندگان، امکانات و تجهیزات آموزشی، برنامه آموزشی شامل محتوا، روش های آموزشی و روش های ارزیابی، و… می شود.
همان گونه که قبلاً اشاره شد، در اغلب موارد، این استانداردها بر اساس توافق جمعی آموزش دهندگان، آموزش گیرندگان، نهادهای حرفه ای، دولت و سایر گروه های ذی نفع تعیین می شود. از آنجا که هدف هر سیستم آموزشی باید تربیت دانش آموختگان توانمند در حیطه کاری مربوطه باشد، بنابراین، منطقی به نظر می رسد، با به کارگیری روش های دقیق تری به ارزیابی توانایی واقعی دانش آموختگان سیستم آموزشی در پاسخ گویی به نیازهای جامعه پرداخته و از نتایج آن در تدوین استانداردهای آموزشی استفاده شود.
هرچند ساختارهای اعتباربخشی در جزئیات فعالیت خود دارای تفاوت هایی هستند اما از نظر روش کار دارای اصول مشترکی میباشند.
فرایند اعتباربخشی بطور معمول شامل اجزای زیر است:
الف) جمع آوری اطلاعات در مورد واحد مورد ارزشیابی. این مرحله می تواند با استفاده از پرسشنامه های مخصوصی که به همین منظور تهیه شده اند، انجام شود.
ب) انجام ارزیابی درونی توسط مسؤول آموزشی، اعضای هیأت علمی، مسؤولان اجرایی مؤسسه و آموزش گیرندگان.
پ) انجام بازدید توسط خبرگانی که از خارج مؤسسه اعزام می شوند.
ت) تهیه گزارش توسط هیأت ارزشیابی کننده.
ث) تصمیم گیری نهایی توسط نهاد مسؤول اعتباربخشی بر اساس کلیه اطلاعات جمع آوری شده، که در بسیاری از موارد این تصمیم گیری توسط یک کمیته چند رشته ای(Multidisciplinary) صورت می گیرد.
ارزیابی درونی مرحله آغازین کاربرد اعتبار بخشی تلقی می شود. و به منظور خوددر آیینه دیدن اقدام به ارزیابی می کند تا نقاط ضعفوقدرت خود را دریابندوبه اصلاح نقطه ضعفها بپردازند. درارزیابی درونی یک نظام دانشگاهی خود اعضا خودبخودبه صورت بندیسوالهای ارزیابی می پردازند. روشهای گردآوری داده های مورد نیاز راتعیین کرده وپس از تحلیل آنهامشخصاً به قضاوت درباره خود میپردازند. و سرانجام با استفاده از نتایج به بهبود امور می پردازد
طبیعتاً هر یک از ساختارهای اعتباربخشی، بر اساس نیازها و اولویت های خود، تغییراتی در این رویه کلی ایجاد می نماید. به عنوان مثال، در برخی از ساختارهای اعتباربخشی، بازدید از محل صرفاً به منظور تأیید صحت اطلاعات ارائه شده انجام می شود و بنابراین، ضرورتی به استفاده صرف از خبرگان رشته مربوطه برای بازدید وجود ندارد، یا در بسیاری از ساختارهای اعتباربخشی، ارزیابی درونی در فواصل بین ارزشیابی های بیرونی انجام می گیرد و نه قبل از هر ارزشیابی بیرونی.
تجربه های بین المللی درارزیابی درونی نشان می دهدکه به عوامل پنجگانه زیر درارزیابی درونی یک نظام دانشگاهی بایستی توجه گردد:
۱- جایگاه سازمانی / سازماندهی ومدیریت
۲- وضعیت دانشجویان
۳- فرایند آموزشی
۴- دوره های آموزشی مورد اجرا
۵- دانش آموختگان
نگاهی به ساختارهای اعتباربخشی در سایر کشورهای جهان
در حال حاضر، در کشورهای جهان، ساختارهای اعتباربخشی بسیاری در حیطه های مختلف، اعم ازآموزشی و خدماتی، مشغول به کار هستند. آنچه در این قسمت به آن اشاره می شود، توضیح مختصری در مورد ساختارهای اعتباربخشی آموزشی در بعضی از مقاطع آموزش علوم پزشکی است.
آموزش پزشکی عمومی
در کشورهای آمریکای شمالی، سال هاست که اعتباربخشی آموزش پزشکی عمومی در حال انجام است. در واقع، قدمت ساختار اعتباربخشیUME در این کشورها به اوایل قرن بیستم برمی گردد. در حال حاضر نیز، (Liaison Committee on Medical Education (LCME که از سال ۱۹۴۲با همین عنوان مشغول فعالیت است، وظیفه اعتباربخشی در حوزه UME را در ایالات متحده و کانادا با همکاری
Committee on Accreditation of Canadian Medical Schools (CACMS) بر عهده دارد. برخی از کشورهای اروپایی نظیر انگلستان، هلند، کشورهای اسکاندیناوی و نیز کشورهای استرالیا و زلاند نو نیز ساختارهایی را به این منظور راه اندازی نموده اند.
در استرالیا، تا سال ۱۹۸۴، شورای پزشکی عمومی(General Medical Council) کشور انگلستان، دانشکده های پزشکی استرالیا را مورد ارزشیابی قرار داده و در مورد اعتباربخشی آنها تصمیم می گرفت. از سال ۲۴۶۵، شورای تازه تأسیس پزشکی استرالیا (Australian Medical Council AMC) این مسؤولیت را برعهده گرفته و تجارب ارزشمندی در مورد ایجاد تحول در نظام اعتباربخشی این کشور بر اساس نیازها و اولویت های محلی خود کسب کرده است.
در سال های اخیر تلاش هایی برای استقرار ساختارهای اعتباربخشی در مکزیک، آمریکای لاتین و مالزی انجام شده است. در مکزیک، کمیته ملی اعتباربخشی فرایند اعتباربخشی برنامه های پزشکی دانشکده های پزشکی را بر عهده دارد. در هر دو کشور مکزیک و مالزی، ساختار اعتباربخشی با اقتباس و یا کمکLCME به اجرا درآمده است.
علاوه بر ساختارهای اعتباربخشی پیش گفت، در سال های آخر قرن بیستم، فدراسیون جهانی آموزش پزشکی(WFME) نیز فعالیت گسترده ای را در زمینه تدوین استانداردهای آموزشی جهانی و استقرار یک ساختار اعتباربخشی بین المللی برای دوره های آموزشی پزشکی عمومی آغاز نمود. در این راستا، در سال ۲۴۴۶، فدراسیون جهانی گروه کاری تدوین استانداردهای بین المللی در آموزش پزشکی عمومی، متشکل از یک کمیته کاری و یک تیم مشاوران بین المللی را تشکیل داد.
پس از تهیه متن اولیه، دریافت نظرات در مورد آن از طریق انتشار در مجلهMedical Education و طرح در چندین همایش، در نهایت شورای اجراییWFME متن استانداردهای جهانی برای آموزش پزشکی عمومی را به تصویب رساند.
سند مذکور، یکی از اجزای تری لوژی منتشر شده توسطWFME برای سه مرحله آموزش پزشکی )آموزش پزشکی عمومی، آموزش پزشکی بعد از دانش آموختگی و توسعه مداوم حرفه ای( می باشد که در جریان کنفرانس جهانی آموزش پزشکی، استانداردهای جهانی برای آموزش پزشکی برای خدمات سلامت بهتر، در ماه مارس ۲۰۰۳در شهر کپنهاگ، با حضور ۵۰۰ نفر از صاحب نظران آموزش پزشکی از ۶۰ کشور جهان، به بحث و بررسی گذاشته شد.
آموزش پزشکی تخصصی
آموزش پزشکی تخصصی، مرحله دوم در طیف آموزش پزشکی محسوب می شود. در این زمینه نیز، ساختارهای اعتباربخشی شناخته شده ای در کشورهای صاحب پیشینه جهان در آموزش پزشکی وجود دارد.
اعتباربخشی آموزش پزشکی تخصصی در ایالات متحده به سال ۱۹۱۴برمی گردد، یعنی زمانی که برای اولین بار صدور مجوز بیمارستان های آموزشی برای آموزش تخصصی آغاز شد. پس از آن، در دهه پنجاه قرن بیستم بود که کمیته های تخصصی در دو رشته جراحی و داخلی تشکیل گردید. از آن پس، کمیته های رشته های دیگر به تدریج راه اندازی شدند و از حدود ۲۰سال پیش تمامی این کمیته ها زیر چتر حمایتی و نظارتی واحدی به نام شورای اعتباربخشی آموزش پزشکی تخصصی(ACGME) اداره می شوند. در حال حاضر، ACGME اعتباربخشی آموزش تخصصی در ۲۶رشته تخصصی و ۷۴ رشته فوق تخصصی بالینی را بر عهده دارد.
در کشور کانادا، اعتباربخشی آموزش پزشکی تخصصی از سال ۱۹۴۵آغاز گردید و در حال حاضر، اعتباربخشی آموزش تخصصی در ۵۵رشته تخصصی و فوق تخصصی در سراسر کانادا توسط کالج سلطنتی پزشکان و جراحان کانادا صورت میگیرد.
در چند سال اخیر، براساس درخواست وزیر بهداشت استرالیا و پذیرش شورای پزشکی استرالیا، این شورا مسؤولیت استقرار ساختار اعتباربخشی آموزش تخصصی در کشور استرالیا را بر عهده گرفته و تا کنون اقداماتی را در چند رشته آغاز کرده است.
در سطح بین المللی نیز فدراسیون جهانی آموزش پزشکی در تداوم روند اتخاذ شده برای آموزش پزشکی عمومی، با تشکیل یک گروه کاری و برگزاری نشست های متعدد کارشناسی، متن استانداردهای آموزش پزشکی پس از دانش آموختگی را آماده و پس از تصویب شورای اجرایی در سپتامبر ۲۰۰۲منتشر نمود.
در کشور ما، شورای آموزش پزشکی و تخصصی که از سال ۱۳۵۲براساس قانون مصوب مجلس شورای ملی وقت تأسیس گردیده است وظیفه ارزشیابی و تأیید صلاحیت آموزشی واحدهای آموزش پزشکی تخصصی در کشور را بر عهده دارد. بر اساس مطالعات وسیع کارشناسی انجام شده در مورد مبانی پایه و تجارب عملی کشورهای دیگر در زمینه ارزشیابی و اعتباربخشی، شورای آموزش پزشکی و تخصصی در تیر ماه ۱۳۷۹استقرار ساختار نوین ارزشیابی و اعتباربخشی آموزش پزشکی تخصصی را به تصویب رساند. از آن زمان تا کنون، با تشکیل بیش از ۱۵کمیته تخصصی و نیز کمیسیون اعتباربخشی، برای اولین بار در کشور، ضمن استقرار یک ساختار اعتباربخشی منسجم، استانداردهای آموزشی در ۹رشته تخصصی به تصویب شورا رسیده و مراحل اجرایی خود را در دانشگاه ها بر اساس طراحی انجام شده پشت سر می گذارد.
سایر شاخه های علوم پزشکی
علاوه بر موارد فوق، در حال حاضر، ساختارهای اعتباربخشی مستقل در زمینه هایی نظیر آموزش مداوم در ایالات متحده و اتحادیه اروپا، دندان پزشکی و تخصص های وابسته، داروسازی، و رشته هایAllied Health Medicine در حال فعالیت هستند.
نتیجه گیری
اعتباربخشی به عنوان یکی از مهم ترین روش های تضمین و ارتقای کیفیت آموزش پزشکی، وسیله ای بسیار مناسب برای تضمین ارائه آموزش صحیح به دانشجویان و دستیاران در مقاطع مختلف تحصیلی علوم پزشکی و در نهایت، ارائه خدمات مناسب به جامعه محسوب می شود. در دهه های اخیر، شاهد گسترش سریع اعتباربخشی در خارج از زادگاه اولیه آن یعنی آمریکای شمالی هستیم. این گسترش موجب گردیده است تا تغییراتی اساسی در برخی از مفاهیم پایه اعتباربخشی نظیر نقش دولت در اعتباربخشی و ماهیت داوطلبانه آن ایجاد شود. در عین حال، روش و محتوای ساختارهای نوظهور، بسیار مشابه ساختارهای باسابقه می باشد. با توجه به رویکردهای جهانی و نیز سیاستهای کلان نظام در جهت ارتقای سلامت جامعه و نیز آموزش پزشکی، لازم است با انجام مطالعات کارشناسی و استقرار ساختارهای اعتباربخشی مناسب در هر یک از حوزه های علوم پزشکی، نسبت به انجام این مهم اقدامات لازم صورت گیرد.